Św. Franciszek dał początek trzem zakonom.

• Pierwszy zakon – to mężczyźni, którzy chcą żyć Ewangelią poprzez realizację ślubów zakonnych: ubóstwa, posłuszeństwa i czystości według wzoru zostawionego przez Serafickiego Ojca.
  Dziś Pierwszy Zakon św. Franciszka to: Bracia Mniejsi Konwentualni (w Polsce zazwyczaj znani jako Franciszkanie; noszą habity koloru czarnego lub szarego), Bracia Mniejsi (w Polsce zwani często Bernardynami i Reformatami; chodzą w brązowych habitach) oraz Bracia Mniejsi Kapucyni (używają brązowych habitów z długimi kapturami; zazwyczaj mają też brody). Każda z tych wspólnot zakonnych ma pełne prawo, aby nazywać się zakonem franciszkanskim.
• Drugi Zakon św. Franciszka – to siostry klaryski.
• Trzeci Zakon – to franciszkanie świeccy. Są to mężczyźni i kobiety, którzy żyjąc w świecie (często w związkach małżeńskich) chcą naśladować Franciszka i jego ideały.

Już pierwsze zdania Reguły św. Franciszka z 1223 r. jasno określają rolę, jaką zakonnicy mają spełniać we wspólnocie Kościoła i jak mają żyć: Reguła i życie braci mniejszych polega na zachowywaniu świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa przez życie w posłuszeństwie, bez własności i w czystości.

Zakon franciszkański ma charakter kontemplacyjno-czynny. Znaczy to, że wszystkie dzieła, które podejmowane są przez zakonników, muszą być poparte modlitwą i zjednoczeniem z Chrystusem. Ewangelia głoszona jest w oparciu o życie w braterskiej wspólnocie, w której zakonnicy dzielą wszystkie radości i problemy swego życia. Pośrodku tej rodziny stoi sam Chrystus Pan, który powołał wszystkich braci do pójścia za sobą i realizacji ideałów odkrytych przez św. Franciszka.

Z biegiem czasu, po śmierci Świętego Patriarchy (1226), wyłoniły się wśród braci różne grupy, stawiające sobie za cel różne ideały, nie zawsze zdolne do wzajemnego pogodzenia ze sobą. Część braci stawiała sobie za cel jak najlepsze przygotowanie do służby Kościołowi, poprzez wykształcenie, świadectwo życia, głoszenie kazań, pracę naukową, obecność w dużych skupiskach ludzkich i wszędzie tam, gdzie uznano to za konieczne. Taki styl życia wymagał gromadzenia się w konwentach, czyli dużych klasztorach i prowadzenia regularnego życia wspólnotowego. Inni bracia pragnęli w tym samym czasie naśladować ukryte życie świętego Franciszka, wybierając pustelnie, ciszę, ukrycie, poświęcenie modlitwie, kontemplacji i przeżywaniu prostoty życia braterskiego.

W Polsce nasz Zakon jest obecny już od 1236 roku. Przez wieki nieprzerwanej pracy w naszej Ojczyźnie, franciszkanie swoją działalnością i świadectwem życia ewangelicznego konsekwentnie realizują swój charyzmat wypowiadając modlitwę: Dobry Panie, uczyń z nas narzędzia Twojego pokoju…